| Het landinrichtingsproject Schansbroek in Genk maakt deel uit van het planprogramma ‘Stiemerbeekvallei’. Dat plan wil de fiets- en wandelverbindingen in de buurt verbeteren, het natuurgebied Schansbroek herstellen en het bestaande buurtpark - met volkstuintjes en een voetbalveld - opnieuw aanleggen. Een mooi initiatief, maar moeten de volkstuintjes dan verdwijnen? |
Het terrein van park Schansbroek in Genk lag er de afgelopen jaren wat verloederd bij. Lege drankflesjes trokken nog meer afval aan en na zonsondergang bleven veel omwonenden er weg. “Toch was het park geen braakliggend terrein: er lag een voetbalveld en buurtbewoners hadden er clandestiene volkstuintjes aangelegd. Onze plannen voor een herinrichting riepen dan ook veel weerstand op”, zegt Olga Jongeneelen van de Vlaamse Landmaatschappij . “Daarom besloten we, in samenwerking met de stad Genk, een participatietraject op te starten. Tijdens dat traject legden we overal ons oor te luisteren: in de cités, in het recente dienstencentrum van het OCMW, bij de voetbalclub, bij de bewoners van de nabijgelegen woonwijken ... Een buurtpark is een ontmoetingsplek: het heeft een belangrijke sociale functie. Als we zo’n plek gaan herinrichten, is het belangrijk dat we weten wat de omwonenden zelf van ‘hun’ park verwachten.”
Ideeën verzamelen
Een herinrichtingsproject volgt vaak een vast traject: eerst maken de landschapsarchitecten een ontwerp op, dan mogen de buurtbewoners hun mening geven. “Voor park Schansbroek draaiden we die volgorde om: de ontwerpfase werd on hold gezet tot we de buurtbewoners hadden gesproken”, vertelt Olga Jongeneelen. “Op zaterdag 18 oktober 2014 organiseerden we een kick-offmeeting waarop we alle buurtbewoners uitnodigden. Een wijkmanager van de stad Genk ging van deur tot deur om mensen te overtuigen. Uiteindelijk daagden meer dan vijftig mensen uit de verschillende bewonersgroepen op voor de workshop. Die hielden we in het nieuwe OCMW-gebouw, om het contact met de buurt te benadrukken.”
Visuele aanpak
Op vraag van de wijkmanager werd de eerste workshop heel concreet en begrijpelijk gehouden. Een visuele aanpak, met veel tekeningen en pictogrammen, zorgde ervoor dat ook niet-Nederlandstaligen het doel begrepen. Olga Jongeneelen: “De start van de workshop was een wandeling door het park en de zonevreemde tuinen. Daarna mochten de deelnemers een werkgroepje kiezen om over de toekomst van het terrein na te denken. Zo hadden we bijvoorbeeld een ‘droomsessie’ voorzien, waarin iedereen zijn dromen voor de buurt mocht uittekenen. Een andere groep maakte een fotocollage. Aan een derde tafel verzamelden we ‘verhalen’: heeft het terrein een geschiedenis? Hebben er ooit feesten of events plaatsgevonden? Een vierde groep stelde een fictieve kalender op voor het park. Zo verzamelden we een massa ideeën.”
Nieuwe dimensie
Een maand na de kick-offmeeting, op 15 november 2014, vond een tweede workshop plaats. Tijdens die bijeenkomst werden de verzamelde ideeën beoordeeld. “We hadden de voorstellen in vier categorieën verdeeld: tuinieren, sport en spel, ontmoeten en educatie”, vertelt Olga Jongeneelen. “Alle deelnemers kregen een fictieve som van 1.000 euro toegestopt. Die mochten ze besteden aan de ideeën die zij het belangrijkst vonden. We zagen al snel dat de ontwikkeling van volkstuinen hoog op het verlanglijstje stond. Na de geldronde mochten de deelnemers op een kaart van het park schetsen hoe de nieuwe indeling er zou kunnen uitzien. Met die ideeën, en met de inspiratie van de kick-offmeeting, gingen de ontwerpers van de VLM en van de stad Genk vervolgens aan de slag. Zij voegden hun expertise toe en probeerden het park een nieuwe dimensie te geven, met respect voor de wensen van de buurt. Drie maanden later konden we hun ontwerp aan de buurt gaan voorstellen.”
Goed onthaald
Op 28 februari 2015 organiseerden de VLM en de stad Genk een ‘terugkommoment’ in de plaatselijke voetbalkantine. Tijdens die meeting kon de buurt de herinrichtingsplannen voor park Schansbroek komen ontdekken. “Net zoals bij de eerste workshop gingen we met de deelnemers in kleine groepjes door het terrein wandelen. Tijdens die wandeling legden de landschapsarchitecten stap voor stap uit wat ze wilden realiseren. In de kantine hingen we grote plannen en tekeningen op en gaven we uitleg over de inrichtingsmaatregelen in de Stiemerbeekvallei. De meeting verliep positief: heel wat mensen merkten op dat we echt rekening hadden gehouden met hun wensen en opmerkingen. Vooral de volkstuintjes en de geplande ontmoetingsplaatsen in het park werden positief onthaald. Eén buurtbewoner kwam ons zelfs paprika’s uit zijn volkstuintje overhandigen. (lacht) We merkten dat de aanwezigen zich echt bij het project be-trokken voelden. Zo zei iemand dat de geplande maatregelen tegen vandalisme heel positief waren, en dat de buurt zelf ook haar verantwoordelijkheid wilde nemen om voor meer sociale controle te zorgen.”
Samenwerking met stad Genk
Het inrichtingsproject Schansbroek kadert binnen het Europese LIFE+ Green 4 Grey-project, dat ijvert voor meer groen in stedelijke omgevingen. Europa maakte middelen vrij om het participatieproces mee te financieren. “Toch was die Europese steun niet de enige sterkhouder van dit project”, meent Olga Jongeneelen. “Vooral de positieve houding van de stad Genk, die zelf heel erg in participatie gelooft, zorgde ervoor dat alles vlot kon verlopen. Het participatietraject op zich was eigenlijk niet zo duur: een paar kommetjes soep en kopjes koffie kosten niet veel. De grootste kost waren de werkuren van de teamleden bij de VLM en bij de stad Genk. Maar we zijn er rotsvast van overtuigd dat we die middelen recupereren door het draagvlak dat we creëren, waardoor we problemen in een later stadium vermijden.” Het ontwerp voor het buurtpark werd in 2016 definitief goedgekeurd. In de lente van 2017 zijn de werkzaamheden van start gegaan.