Het project "Grenspark Groot-Saeftinghe" werd gefinancierd binnen het Interreg Va programma Vlaanderen-Nederland, Het grensoverschrijdend samenwerkingsprogramma met financiële steun van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling..
Algemeen
Projectbeschrijving
In de Vlaams-Nederlandse Lange Termijnvisie voor het Schelde-estuarium kwamen de Vlaamse en Nederlandse regeringen overeen dat de verdieping van de Westerschelde en de natuurcompensatie in de Hedwige- en Prosperpolders gepaard moest gaan met een verdere verbetering van het grensoverschrijdend natuurbeheer. Dit gebeurde via de biodiversiteitsmaatregelen in het Europees Interreg-project
"Grenspark Groot-Saeftinghe". Het was een concreet grensoverschrijdend project dat niet alleen goed aansloot bij de doelstellingen van Interreg Vlaanderen-Nederland, maar ook een kans bood tot een gezamenlijke aanpak omdat het projectgebied geografisch op de grens ligt en daardoor noopt tot Vlaams-Nederlandse samenwerking. Met de natuurontwikkeling in de Hedwigepolder, Prosperpolders, Doelpolder en de Nieuwe Arenbergpolder grenzend aan het Verdronken Land van Saeftinghe ontstaat een enorm aaneengesloten estuarien natuurgebied.
Buiten de natuurkern omvat het Grenspark Groot Saeftinghe een uitgebreide buitenschil op het grondgebied van Beveren, Sint-Gillis-Waas (VL) en Hulst (NL), waar tal van opportuniteiten bestaan voor bewoners en economische actoren om mee te werken aan de duurzame instandhouding van de natuurkern via inrichting en beheer.
Het Interreg Va Vlaanderen-Nederland project "Grenspark Groot Saeftinghe" werd officieel goedgekeurd op 1 april 2016. Via het Interreg-project Grenspark Groot Saeftinghe voerden de projectpartners in de periode 2016-2020 een aantal fysieke maatregelen uit binnen dit deel van het Schelde-estuarium en werd de oprichting van een Samenwerkingsentiteit voor het Grenspark voorbereid.
In het project stonden drie activiteiten centraal: het herstel van de vogelbiodiversiteit zowel binnen als buiten de natuurkern, de verbetering van de estuariene natuur en het eco-hydrologisch herstel van de binnendijkse gebieden. Om die doelen te bereiken, werden onder meer broedeilanden, een vleermuistoren, een vossenraster, poelen van andere grote en kleine landschapselementen aangelegd. De VLM werkte mee aan de uitbreiding van het voedselgebied van de bruine kiekendief (lees verder meer over deze VLM-activiteit). Dit alles vanuit een gezamenlijke, Vlaams-Nederlandse natuurvisie.
In de buitenschil van het Grenspark prospecteren de VLM en de Provincie Zeeland samen naar eventuele ruimtelijke inrichtingsbehoeften die grensoverschrijdend kunnen worden aangepakt en de instandhouding van de natuurkern ten goede komen en/of het maatschappelijk draagvlak voor het Grenspark kunnen verbreden (lees verder meer over deze VLM-activiteit).
Wat doet VLM voor het Grenspark Groot Saeftinghe na Europees project?
we zoeken samen met de grensparkpartners naar een blijvende samenwerkingsvorm voor dit grensoverschrijdend gebied
we blijven maximaal de uitbreiding van het foerageergebied Bruine Kiekendief ondersteunen via het afsluiten van beheerovereenkomsten en inzet gronden via overeenkomsten kosteloos gebruik voor demoprojecten
de samenwerking met de provincie Zeeland wordt verder gezet via overlegmomenten
we ondersteunen het initiatief 'landbouwinnovatiefonds natuurinclusieve landbouw' van het Havenbedrijf Antwerpen (nu Port of Antwerp-Bruges) Meer informatie over dit initiatief .
Organisatie
De uit te voeren maatregelen werden gebundeld in acht
werkpakketten:
- Projectmanagement
- Communicatie
- Herstel vogelbiodiversiteit
- Specifieke instandhoudingsmaatregelen fauna en flora
- Eco-hydrologisch herstel binnendijkse gebieden
- Optimalisatie estuariene natuur
- Opstelling grensoverschrijdend natuurbeheersplan
- Oprichting samenwerkingsentiteit grenspark
De uitvoering van de maatregelen werd voor ieder werkpakket voorbereid in
werkgroepen, getrokken door één van de partners. Het project-management werd verzekerd door de
stuurgroep en het
projectsecretariaat. (
bekijk hier het organogram)
VLM en voedselgebied bruine kiekendief
Als onderdeel van werkpakket 3 (Herstel vogelbiodiversiteit) werden maatregelen uitgewerkt om het voedselgebied van de bruine kiekendief te verbeteren en uit te breiden met 122 ha.
Lokale landbouwers kunnen specifieke teelten verbouwen, die aantrekkelijk zijn voor muizen, die als voedsel dienen voor de bruine kiekendief, en die daarnaast nog een economisch rendement voor de landbouwer opleveren als voedergewas. In Nederland biedt het initiatief "Vogelakkers" gelijkaardige mogelijkheden voor samenwerking met landbouwers en is dit bovendien erkend als vergroeningsmaatregel binnen het Europees landbouwbeleid. Aan Vlaamse zijde werden drie vormen van samenwerking aan landbouwers aangeboden gedurende de looptijd van het Interreg-project:
- Overeenkomst demoproject op overheidsgronden
- Pasmuntovereenkomst op overheids- en eigen gronden
- Beheerovereenkomst op eigen gronden
Demoproject
Wat?
Deelname aan een proefproject op overheidsgronden waarbij de landbouwer werkzaamheden uitvoert volgens afspraken in een overeenkomst met de VLM. De landbouwer kan tijdelijk kosteloos beschikken over de aangeboden gronden en de geproduceerde gewassen. Het proefproject kan een waaier aan gewassen betreffen (grasklavers, luzerne, mengteelten van vlinderbloemigen en graansoorten), al of niet in combinatie met natuurgerichte maatregelen (beheerrietstrook, beheergraslandstrook, braak, …).
Interessant voor landbouwers?
- heeft (tijdelijk) beschikking over een groter areaal landbouwgrond
- wordt voor de proefteelten begeleid en kan deze expertise ook implementeren in het eigen bedrijf
In het kader van Interreg Europe project BioGov worden de opgedane ervaringen van de landbouwers meegenomen voor de ontwikkeling van nieuwe beheerovereenkomsten landinrichting. Daarnaast is ook werk gemaakt van twee dienstenvergoedingen voor het ecologisch beheer van dijken (in overheidseigendom). Dienstenvergoedingen in kader van BioGov worden momenteel enkel nog maar uitgetest op Linkerscheldeoever en in Gulpdal (Voeren).
De ervaringen van de betrokken landbouwers werden gebundeld in volgende reportage:
Pasmuntovereenkomst
Wat?
Vorm van overeenkomst waarbij de overheid aan de landbouwer voor een bepaalde periode een bepaalde oppervlakte grond ter beschikking stelt. Op deze grond kan de landbouwer specifieke teelten verbouwen voor eigen nut. In ruil (als 'pasmunt') voert de landbouwer een 'kiekendiefvriendelijk beheer' uit op eenzelfde oppervlakte grond die hij/zij al in gebruik heeft. Onder kiekendiefvriendelijk beheer wordt o.m. verstaan: grasklavers, luzerne, mengteelten van vlinderbloemigen en graansoorten, … Duurtijd overeenkomsten van 1 - 5 jaar.
Interessant voor landbouwers?
- heeft (tijdelijk) beschikking over groter areaal landbouwgrond
- duurtijd overeenkomsten wordt in onderling overleg bepaald
Beheerovereenkomst
Wat?
Hierbij maakt landbouwer gebruik van bestaande VLM-beheerpakketten. Het betreft een overeenkomst die gesloten wordt voor 5 jaar waarvoor een bepaalde vergoeding binnen het kader van het programma voor plattelandsontwikkeling (PDPO III) wordt voorzien. Voorbeelden: perceelsrandenbeheer, akker- en weidevogelbeheer en botanisch beheer. Meer info op onze website bij
beheerovereenkomsten.
Interessant voor landbouwers?
- zekerheid over financiële ondersteuning gedurende 5 jaar en dat men na die tijd de overeenkomst kan beëindigen
- samenwerking volgens beproefde concepten, vanuit gekende randvoorwaarden
VLM en haalbaarheidsonderzoek ruimtelijke inrichting
In het kader van de oprichting van een samenwerkingsentiteit voor het Grenspark Groot Saeftinghe (werkpakket 8) werden tal van actoren bevraagd over wensen en opportuniteiten rond dit Grenspark. De VLM en de Provincie Zeeland maakten van de gelegenheid gebruik om diezelfde stakeholders ook grensoverschrijdend te bevragen naar ruimtelijke inrichtingsbehoeften die kunnen bijdragen tot de duurzame instandhouding van de natuurkern en het maatschappelijk en economisch draagvlak voor het Grenspark Groot Saeftinghe kunnen verbreden.
Onder meer volgende aspecten in de buitenschil kunnen hiertoe bijdragen (niet-limitatief):
- aanleg van landschappelijk groen-blauw netwerk met ecologische functie naar beschermde soorten uit het kerngebied;
- aanleg van onthaal- en recreatieve infrastructuur naar het kerngebied en recreatieve verbindingen naar omliggende gebieden;
- gerichte verbetering van landbouwstructuren i.f.v. verduurzaming landbouwbedrijven (door o.m. grensoverschrijdende kavelruil) en andere actoren die ingeschakeld worden in het beheer van het kerngebied en van het landschappelijk netwerk in de randzone(s);
- buffer waarin specifieke milieunormen worden nagestreefd i.f.v. het garanderen van de benodigde milieukwaliteit in het kerngebied;
- bejaging van hindersoorten voor het kerngebied;
- regeling van gewasschade veroorzaakt door beschermde soorten buiten het kerngebied;
- …
Via overleg met stakeholders in de Vlaams-Nederlandse randzone kunnen deze aspecten verder worden uitgediept. Ruimtelijke inrichtings-behoeften kunnen worden gedetecteerd en gekaderd in een grensoverschrijdende integrale ruimtelijke visie voor de natuurkern en de buitenschil van het Grenspark Groot Saeftinghe. Voor de realisatie van de gewenste ruimtelijke inrichtingsmaatregelen kunnen de meest gepaste inrichtingstools in Vlaanderen en Nederland worden bepaald en begroot en financieringsmogelijkheden worden verkend.
Communicatie en informatie
Nieuws
- Op 6 juli 2016 werd een eerste demodag voor Vlaamse landbouwers georganiseerd rond specifieke teelten ter verbetering van het voedselgebied voor de bruine kiekendief. Vijftien landbouwers bezochten het 8 ha grote proefteeltveld en wisselden ervaringen uit over de teelt van grasklaver en luzerne, dit onder begeleiding van landbouwexperten van VLM en het bureau Mieco-effect, aangesteld door het Havenbedrijf Antwerpen.
Op 7 juli 2016 werd het Interreg Project "Grenspark Groot-Saeftinghe" officieel voorgesteld in het bijzijn van de acht Vlaamse en Nederlandse partners. Vlaams minister van Natuur Joke Schauvliege, de gedeputeerden Ben De Reu van de Provincie Zeeland en Peter Hertog van de Provincie Oost-Vlaanderen en de burgemeesters van Sint-Gillis-Waas, Beveren en Hulst gaven hierbij het startschot.
.JPG)
- Het Grenspark Groot-Saeftinghe opende haar deuren tijdens de 'Europa om de hoek Kijkdagen' op zaterdag 13 mei 2017.
Aan Nederlandse zijde kon je met de gidsen van het Zeeuwse Landschap het Verdronken Land van Saeftinghe ontdekken tijdens een excursie. In het infopunt van het Hedwige-Prosper Project in België kon je samen met de Natuurpuntgidsen de vele vogels spotten die er regelmatig neerstrijken. Trek je er liever zelf op uit dan haal je in het infopunt of het bezoekerscentrum van het Verdronken Land van Saeftinghe een kaartje op waarmee je langs een paar uitkijkpunten kunt stappen of fietsen.
In de loop van 2017-2018 stelde de Grondenbank Linkerscheldeoever - in beheer bij de VLM - in totaal 80 ha gronden ter beschikking voor specifieke teelten ter verbetering van het voedselgebied voor de Bruine kiekendief. De VLM sloot hiervoor overeenkomsten op jaarbasis af met 12 landbouwers. Deze gronden liggen binnen het Grenspark Groot-Saeftinghe in de Vlaamse deelgebieden Nieuw Arenberg (8ha, 1 landbouwer), Doelpolder Midden (36ha, 5 landbouwers) en Prosperpolder Zuid (36ha, 7 landbouwers).
Ook via het instrument vrijwillige beheerovereenkomst werden gerichte inspanningen gedaan om het areaal geschikt voedselgebied voor de bruine kiekendief binnen het Grenspark Groot-Saeftinghe te vergroten.
-
Eind 2017 werd de zone voor het afsluiten van beheerovereenkomsten voor akker- en weidevogels door minister Schauvliege aanzienlijk uitgebreid tot de volledige ontwerp-buitenperimeter van het Grenspark op Vlaams grondgebied. Hierdoor komen meer landbouwers in aanmerking voor beheerspakketten die ook kunnen worden ingezet voor doelstellingen bruine kiekendief.
- In de loop van 2018 ging VLM intensief de boer op, wat binnen het Grenspark Groot-Saeftinghe resulteerde in 20 ha afgesloten beheerovereenkomsten met 10 landbouwers. Hierbij werd het pakket “faunavoedselgewas" op perceelsniveau gecombineerd met “gemengde grasstroken plus" rondom en doorheen het perceel. De beheerovereenkomsten lopen voor een duur van vijf jaar.
In
maart 2019 keurde het Interreg-secretariaat de aangevraagde verlenging van één jaar voor het Interreg-project Grenspark Groot-Saeftinghe goed.
- Als afsluiter van het Interreg Project “Grenspark Groot Saeftinghe" wordt het nieuwe logo van het Grenspark Groot Saeftinghe onthuld aan de grotere groep streekholders.
Beeldmateriaal
Publicaties
Partners
In het Interreg-project Grenspark Groot Saeftinghe werkten acht Vlaamse en Nederlandse partners samen:
Interreg en financiering
Interreg Vlaanderen-Nederland subsidieerde grensoverschrijdende projecten voor slimme, groene en inclusieve groei. Dit werd gefinancierd vanuit het Europese Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO).
Op een totaal budget voor het Interreg-project Grenspark Groot Saeftinghe van 2.790.111,72 euro leverde Interreg een bijdrage van 1.395.055,86 euro (50%).
Laatste update: augustus 2021