Schuddebeurze

​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​Natuur met een rijk verleden in duin en ​​polder

Het natuurinrichtingsproject Schuddebeurze wil de natuur in Schuddebeurze in en rond het oude duinengebied in Middelkerke herstellen en beter ontwikkelen. Het doel is om een aaneengesloten gebied te vormen van zure duingraslanden, duinheide, vochtige duinvalleien en struweel. Dat zijn biotopen die zeldzaam zijn aan de Vlaamse kust. Er is ook oog voor het erfgoed en voor bezoekers die van de natuur en het erfgoed willen genieten. 

De terreinwerken van het project zijn gespreid over verschillende jaren. ​​

Natuurinrichting - wat vooraf ging

Het projectgebied Schuddebeurze ligt grotendeels tussen de dorpskommen van Lombardsijde en Westende en het kanaal Plassendale-Nieuwpoort. Het omvat o.a. het natuurreservaat Schuddebeurze.

Het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) en de Vlaamse Landmaatschappij (VLM) hebben via studiewerk en overleg een plan opgemaakt voor Schuddebeurze. Dat werd in 2018 na een openbaar onderzoek goedgekeurd door de bevoegde minister.

Dat globale plan werd dan doorvertaald naar concrete uitvoeringsplannen. De eigenlijke uitvoering van de natuurinrichting verloopt in fases. De eerste werken startten in 2020.

De zone waar ondertussen is gewerkt, beslaat een oppervlakte van ca. 50 hectare. Dit zijn gronden van Natuurpunt en het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB).

Klik op het eerste kaartje om de projectperimeter van het natuurinrichtingsproject Schuddebeurze te bekijken.

Hoezo topnatuur?

De duinen in de Schuddebeurze zijn zo oud dat de kalk die er ooit in de bodem zat, diep is weggezakt. Daardoor is een eerder zuur milieu ontstaan, met een bijzondere en unieke plantengroei als gevolg: heide met gaspeldoorn en zandblauwtje als blikvangers. Dat vinden we maar op een drietal plaatsen aan de Vlaamse kust.

Aan het begin van de 20ste eeuw herbergde de Schuddebeurze nog een uitgestrekte duinheide. De omvang en de kwaliteit van de duinheide en de zogenaamde “grijze duinen" (schrale duingraslanden) namen daarna dramatisch af door de huizenbouw, overbemesting, onaangepast beheer, enz. Daarbij speelden ontginningsactiviteiten voor zand en klei ook een rol, bovendien werden de putten dan meestal opgevuld met allerhande afval.

Het natuurreservaat De Schuddebeurze van Natuurpunt is ontstaan in 1993 en beslaat ondertussen meer dan 50 hectare. Het beheer is erop gericht de kwetsbare natuurwaarden in stand te houden en te verbeteren. Een natuurinrichtingsproject diende een kans aan om de grootste knelpunten in dit duinrelict aan te pakken.

Zo wordt het natuurgebied Schuddebeurze Europese topnatuur

• als een aaneengesloten gebied van zure duingraslanden, duinheide, vochtige duinvalleien en struweel;
• waar het leefgebied van de kamsalamander hersteld is; 
• met een natuurlijker overgang van duinen naar polders, zodat hier een grote biodiversiteit mogelijk is;
• waar delen van het natuurgebied beter toegankelijk zijn voor het publiek, zonder de natuur te belasten.

Een sprekend oorlogsverleden

De Schuddebeurze is een opmerkelijk gebied: niet alleen heeft het een interessante ecologie als één van de drie ontkalkte duincomplexen aan de Belgische kust; het heeft ook een tot de verbeelding sprekend oorlogsverleden.

De sporen van de Eerste Wereldoorlog zijn, in tegenstelling tot deze van de Tweede Wereldoorlog, niet opvallend aanwezig. Toch werd hier hevig gevochten: Schuddebeurze lag aan en net achter de Duitse frontlijn.

Van de Tweede Wereldoorlog is de site Bamburg een stille getuige. Deze veldbatterij met verschillende types bunkers, geschutsstellingen, munitiedepots en bakstenen loopgraven, werd door de Duitsers gebouwd in 1942 om de haven van Nieuwpoort te beschermen. Het is één van de best bewaarde veldbatterijen langs de Vlaamse kust. De site is dan ook als monument beschermd.

Het natuurinrichtingsproject heeft oog voor het erfgoed én voor het publiek dat van dat erfgoed wil genieten. 

  © Carole Ampe

Een werk van vele partners​

Een natuurinrichtingsproject wordt uitgevoerd door de VLM in nauw overleg met het ANB. Daarnaast werken we intensief samen met Natuurpunt Middenkust, de gemeente Middelkerke en de Openbare Afvalstoffen Maatschappij (OVAM). Het overleg met allerhande partners gebeurt in de projectcommissie (die adviseert) en het projectcomité (dat beslist).

Het natuurinrichtingsproject wordt gefinancierd met Vlaamse middelen voor natuurinrichting. Door cofinanciering via andere kanalen konden extra werken worden uitgevoerd:

• De werken op en rond de Bamburgsite (2020) waren gecofinancierd vanuit het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling in het kader van het Interreg-project VEDETTE​.
• De werken in de buurt van de vijver aan de Vijfwege, langs de Steenstraat en op een perceel langs de Bamburgstraat (2024-2025) werden gecofinancierd met middelen van het Vlaams Klimaatadaptatieplan (VAP) en het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling (ELFPO).​

Uitgevoerde werken

(chronologisch volgens uitvoering)

​​Herinrichting bunkersite Bamburg (af​​gewerkt in 2020) 

Op de bunkersite Bamburg uit de Tweede Wereldoorlog hebben we in oktober 2020 een uitkijkplatform gebouwd bovenop één van de bunkers. Verder is de bunkersite opgeknapt: er is graffiti verwijderd, afval opgeruimd en de bunkers zijn afgesloten om schade en vervuiling te voorkomen. Eén bunker is ingericht als verblijf voor vleermuizen en amfibieën. 

Vanaf het platform is de bunkersite goed zichtbaar. Het platform is bereikbaar vanaf het wandelpad aan de Bamburgstraat in Middelkerke. 
Het duingrasland rond de bunkers is een kwetsbaar stukje natuur. Het wordt begraasd en blijft omheind en niet toegankelijk. Natuurpunt Middenkust organiseert geregeld natuurhistorische wandelingen. 

>> meer lezen over de opening in het persbericht. 

Een voorontwerp van de VLM werd technisch uitgewerkt door studiebureau Abicon en uitgevoerd door de firma Renotec.

De herinrichting van de bunkersite gebeurde met financiële steun van Europa via het Interregproject VEDETTE (Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling – EFRO).

Via het natuurinrichtingsproject Schuddebeurze werkten we mee aan het project VEDETTE om bij te dragen aan de ontwikkeling van de Vlaamse Duinen. Dat is een grensoverschrijdend duinen- en poldergebied tussen Duinkerke in Frankrijk en Westende bij ons.
Het is een gebied met eenzelfde ecosysteem en met een gelijkaardige landschappelijke geschiedenis. In dat project werkten 12 Franse en ​Vlaamse partners samen om het duinenlandschap en de polders van Duinkerke tot Nieuwpoort te behouden en op te waarderen.

Uit de overlevering blijkt dat het tijdens de Tweede Wereldoorlog erg rustig bleef op en rond de bunkersite Bamburg. Over wat er zoal gebeurde op de site in de naoorlogse jaren, sprokkelden we samen met Natuurpunt Middenkust en de gemeente Middelkerke verhalen bijeen bij enkele omwonenden. Hun getuigenissen werden gefilmd en zijn te vinden op www.middelke​rke.be/schuddebeurze.

 
 Beelden ©Luc Cassiman Machtig Middelkerke

 Graffiti werd verwijderd van de oorspronkelijke muurbelettering en de bunkers kregen hekkens naar origineel model 

Terreinwerken Duinvallei Schuddebeurzeb​eek (afgewerkt in 2022) 

Terreinwerken Vijfwegen (afgewerkt 2025) 

In deze fase kwam de kern van het natuurreservaat aan de beurt: de zone aan de Vijfwege aan de beurt en ook een perceel langs de Bamburgstraat. 

De werken hebben de omgeving van de vijver ingrijpend veranderd. Struiken en bomen werden gekapt en gesnoeid. Zo konden we het stort in en op de rand van de vijver verwijderen. Via de inrichtingswerken trachten we de duinheide uit te breiden en kan de omgeving van de vijver beter beheerd worden.

Het perceel langs de Bamburgstraat werd grondig opgeruimd en maakt nu deel uit van het natuurreservaat. Het doel van de werken was om er het soortenrijk grasland te herstellen op de overgang van duin naar polder. Het wordt nu een plekje met poelen, rietkragen en houtkanten.

Deze werken werden gefinancierd met middelen van het Vlaams Klimaatadaptatieplan (VAP), het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling (ELFPO: www.vlaanderen.be/pdpo) en middelen voor natuurinrichting van de Vlaamse overheid.

 In augustus werd dit perceel langs de Steenstraat onthard en werd het puin verwijderd tot de zuivere zandgrond. Op die manier kan zich hier terug een duingrasland ontwikkelen. 

 De vijver werd open gemaakt om het stort te verwijderen en werd afgewerkt met flauwe oevers. (foto na © Carole Ampe)

We volgen de evolutie op

Het natuurinrichtingsproject ondersteunt het beheer telkens in de eerste jaren na uitvoering. Dit is nodig om de evolutie op de grote zandvlaktes in de goede richting te sturen. Sommige zones worden begraasd, andere gemaaid en ongewenste soorten worden verwijderd.

En in de toekomst?

Sanering stortplaatsen (nog in ontwikkeling)

Ondertussen bereidt de Openbare Afvalstoffenmaatschappij (OVAM) de sanering van twee grotere huisvuilstorten voor. OVAM heeft hiervoor de voorbije jaren heel wat bodemonderzoek gedaan. Er wordt onderzocht of het stort kan worden verwijderd tot op ​de oorspronkelijke bodem. Typische planten en dieren kunnen dan opnieuw een plek vinden.​

Aanpassing wegenis (nog in ontwikkeling)

De VLM bekijkt samen met de gemeente Middelkerke of er aanpassingen aan de wegen in het gebied mogelijk zijn om hier een autoluwe zone van te maken waar het aange​naam wandelen en fietsen is. Overstekende dieren zouden er alleen maar van profiteren!​