​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​Om oordeelkundig te kunnen bemesten, is het belangrijk dat landbouwers weten hoeveel nutriënten ze op hun velden brengen. Hieronder leggen we uit hoe de mestsamenstelling moet worden bepaald.

• Mestsamenstelling voor alle mestsoorten, inclusief varkensmest
• Jaarlijkse keuze tussen analyses of forfait
• Mestanalyses: algemene aanmeldings- en rapportageplicht via het Staalname Melding Internet Loket (SMIL)​​
  
• Periode dat analyseresultaten geldig zijn
• Geen analyseplicht meer voor verwerking of export

• Extra, specifieke regels voor varkensmest
• Nieuwe forfaitaire mestsamenstelling en nieuwe mestsoorten
• Alleen nog vrachtstalen voor vloeibare varkensmest
• Bedrijfsspecifieke mestsamenstelling (BSM) voor varkensmest
• Nutriëntenemissierechten-mestverwerking (NER-MVW)​ varkens

Mestsamenstelling voor alle mestsoorten, inclusief varkensmest

Jaarlijkse keuze tussen analyses of forfait

Bent u een producent van dierlijke mest? Om de mestsamenstellingen van de geproduceerde mest te bepalen, moet u voortaan kiezen tussen een:

• forfaitaire mestsamenstelling
  
• mestsamenstelling op basis van regelmatige analyses

Per mestcode (dus voor elke mestsoort) en voor elke exploitatie, moet u tussen een van die twee systemen kiezen. Het gekozen systeem geldt voor een heel jaar. Het jaar nadien kunt u voor het andere systeem kiezen.

Welk systeem kiezen?

Kies voor het systeem dat voor uw bedrijf de meest realistische benadering is van de mestsamenstelling per soort dierlijke mest. Als de mestsamenstelling op uw bedrijf de forfaitaire samenstelling niet benadert kiest u dus voor analyses.

Het analysesysteem is verplicht als u:

• wenst te werken met een bedrijfsspecifieke mestsamenstelling (BSM) voor varkensmest.

De waarden van de forfaitaire of gemeten mestsamenstellingen, gebruikt u onder meer:

• voor uw mestafzet 
• als u de stock opgeeft in de aangifte 
• in bemestingsregisters
• om te bepalen hoeveel meststoffen u op uw eigen gronden kunt gebruiken

Hoe en wanneer melden?

U moet, voordat u uw eerste vracht mest afvoert en ten laatste op 15 februari, via het Mestbankloket laten weten met welk systeem u wilt werken. U kunt uw keuze jaarlijks herzien. Bekijk hier de​handleiding om uw keuze door te geven op het Mestbankloket.

Als u het gekozen systeem van het voorgaande jaar wilt behouden, hoeft u daarvoor niets te doen. Zodra voor een systeem is gekozen, blijft dat doorlopen totdat u het wijzigt.​

​​Mestanalyses: algemene aanmeldings- en rapportageplicht via het Staalname Melding Internet Loket (SMIL)​

De voormeldingsplicht en het registreren van resultaten aan de VLM, bestond al voor mest die naar een verwerkingsinstallatie wordt vervoerd en voor mest die wordt geëxporteerd. Die plicht werd in 2018 uitgebreid tot een algemene aanmeldingsplicht voor alle mestsoorten, ongeacht de bestemming.

Alle meststalen die u als landbouwer wilt gebruiken voor de VLM, moet de staalnemer of het erkende laboratorium invoeren in het SMIL-loket, voordat het staal wordt geanalyseerd. 

Het laboratorium moet de analyseresultaten van alle aangemelde stalen in SMIL, via datzelfde loket rapporteren aan de Mestbank.

Bij vaststelling van onregelmatigheden, kan de Mestbank de voormeldingsplicht invoeren op het niveau van de staalnemer of op het niveau van de landbouwer.

Periode dat analyseresultaten geldig zijn

Het analyseresultaat van een meststaal (putstaal of vrachtstaal met het gemiddelde van minstens 2 vrachten), is 3 maanden geldig. 

Bij vaststelling van oneigenlijk gebruik van analyses, kan de Mestbank de geldigheidstermijn beperken.

Geen analyseplicht meer voor verwerking of export

Omdat u als landbouwer voortaan jaarlijks moet kiezen voor een forfaitaire mestsamenstelling of analyse, is de analyseplicht voor mest bestemd voor verwerking of export afgeschaft.

Extra, specifieke regels voor varkensmest

Nieuwe forfaitaire mestsamenstelling en nieuwe mestsoorten

De forfaitaire mestsamenstellingen voor varkens zijn in 2018 aangepast. Die wijzigingen gebeurden op basis van de dataset aan vrachtstalen die VLM heeft opgebouwd tijdens een pilootproject en op basis van de jarenlange staalnames door de dienst Handhaving. 

Hieronder vindt u een overzicht van de nieuwe mestsoorten voor vloeibare varkensmest, met de bijhorende mestcodes. Per code ziet u of u al dan niet kunt kiezen voor een forfaitaire waarde. Als er geen forfaitaire waarde is, moet u altijd met analyses werken. 

Als meerdere van de bovenstaande mestsoorten gemengd voorkomen op uw bedrijf, valt die mengeling onder de mestsoort "Mengeling varkensmest" (code 747). In dat geval kunt u alleen met analyses werken. 

U vindt de actuele waarden in de Brochure Normen en richtwaarden. 

Alleen nog vrachtstalen voor vloeibare varkensmest

Geen putstalen en opslagstalen meer

Putstalen en opslagstalen zijn sinds eind 2017 afgeschaft voor vloeibare varkensmest. Uit het onderzoek dat we deden, kwam namelijk naar voren dat de praktische uitvoering van putstalen volgens het compendium in de praktijk bijna niet mogelijk is. Ook werd duidelijk dat de afwijking bij putstalen groter is dan bij vrachtstalen. Putstalen en opslagstalen kunnen wel nog gebruikt worden voor rundveemest en eindproducten.

Vrachtstalen

Sinds 1 januari 2018 zijn vrachtstalen de enige geldige stalen voor vloeibare varkensmest. Voor het bepalen van de mestsamenstelling, moeten minstens 2 vrachtstaalnames worden uitgevoerd. De tijd tussen die vrachten mag maximaal 7 dagen bedragen. Eenmaal de mestsamenstelling is bepaald, kan 3 maanden met die samenstelling worden gereden. Vrachtstalen kunnen ook voor rundveemest, als ze genomen zijn volgens de onderstaande regels.

Alle vrachtstalen moeten voldoen aan de onderstaande voorwaarden:

• De stalen moeten genomen worden:
• door een bemonsteringsapparaat
• aan de laadplaats bij het laden van de mest
  
• Het gemiddelde van verschillende vrachtanalyses, is de waarde die 3 maanden mag worden gebruikt.
  
• Het resultaat van één vrachtanalyse kan alleen gebruikt worden voor die vracht.
• De resultaten van vrachtstalen komen steeds in aanmerking voor de bepaling van de bedrijfsspecifieke mestsamenstelling.

Wie mag vrachtstalen nemen?
Vrachtstalen mogen genomen worden door de staalnemers van erkende laboratoria, op voorwaarde dat ze over een bemonsteringsapparaat voor vrachtstalen beschikken. Ook de transporteurs die uitgerust zijn met een bemonsteringsapparaat en erkend zijn om vrachtstalen van drijfmest te nemen, mogen dat doen.

Het analyseresultaat van een meststaal, met uitzondering van 1 individuele vrachtanalyse, is 3 maanden geldig. Bij vaststelling van oneigenlijk gebruik van analyses, kan de Mestbank de geldigheidstermijn beperken.

Bedrijfsspecifieke meststamenstelling (BSM) voor varkensmest

Varkenshouders die gebruikmaken van analyses om hun mestsamenstelling te bepalen, kunnen gebruikmaken van een bedrijfsspecifieke mestsamenstelling (BSM), op voorwaarde dat uit de analyses van hetzelfde soort varkensmest blijkt, dat de mestsamenstelling vrij stabiel is. De Mestbank beslist hierover.

Wie gebruikmaakt van BSM, moet slechts jaarlijks één opvolgstaal laten nemen. De 3-maandelijkse analyseplicht verdwijnt dus voor mestsoorten met BSM. Het al dan niet instappen in het systeem van BSM, is de vrije keuze van de landbouwer. BSM is onbeperkt geldig.

BSM in de praktijk:

• BSM is geldig voor één specifieke soort vloeibare varkensmest van het bedrijf.
• Een landbouwer die een BSM wil aanvragen, moet vrachtstalen aan de laadplaats (analoog aan analysesysteem) laten nemen. Er zijn minstens 4 vrachtanalyses nodig om een onderlinge variatietoets uit te voeren. BSM is immers alleen mogelijk, als uit de analyseresultaten van hetzelfde soort varkensmest, blijkt dat de mestsamenstelling vrij stabiel is. 
• De VLM ontvangt de analyseresultaten van de vrachtstalen via het internetloket SMIL. Ze verwerkt die analyseresultaten en bekijkt of BSM mogelijk is voor het bedrijf. BSM wordt bepaald per exploitatie en soort dierlijke mest. BSM is het gemiddelde van alle analyseresultaten die nodig waren om te voldoen aan de variatietoets.
• Als de Mestbank een BSM toekent, werkt de landbouwer vanaf dan met de BSM voor alles. Om de  BSM op te volgen, moet de landbouwer opvolgstalen nemen:
• In het eerste kalenderjaar na het overschakelen op BSM moet hij 2 vrachtmonsters laten nemen.
• Nadien, als de resultaten oké zijn, moet hij nog 1 vrachtmonster per jaar nemen. BSM is onbeperkt geldig tot zolang de opvolgstalen aantonen dat de initieel bepaalde waarde correct is.

Variatietoets

Er zijn minstens 4 vrachtanalyses nodig om een onderlinge variatietoets uit te voeren. De variatietoets bestaat erin dat het verschil tussen de hoogste en de laagste waarde van een set van monsters, zowel voor N als P₂O₅, moet vallen binnen een vastgelegde marge. De tabel hieronder geeft die marges weer.

Aandachtspunten bij het overschakelen naar BSM

De Mestbank stelt geen eisen naar spreiding of frequentie van de monsternames. Ze legt ook geen minimale tijdspanne vast waarbinnen de stalen moeten worden genomen. U moet er wel over waken dat de monsternames gebeuren op momenten die relevant zijn voor uw bedrijfsvoering. De resultaten van de monsters moeten immers representatief zijn voor de mest die tijdens het hele jaar aanwezig is op uw bedrijf. Uiteraard mag u zo snel mogelijk vier stalen nemen en overschakelen naar BSM. De kans bestaat dan wel dat de samenstelling voor uw bedrijf dan niet correct is bepaald.

Met de onderstaande lijst van aandachtspunten willen we u op weg helpen om de BSM correct te laten bepalen.

Tips om de BSM zo correct mogelijk te bepalen:

• Breng alle handelingen in kaart die van invloed zijn op de inhoud van de mest op uw bedrijf. U kunt het tijdstip van de monsternames daarop afstemmen.
• Spreid monsternames zoveel mogelijk over de tijd. Zo kunnen langetermijnveranderingen opgevangen worden. Bijv. bij een all-in-all-out-systeem moet minstens 1 ronde bemonsterd worden. Als u tweemaal per jaar mest afvoert, kunt u het best tijdens beide campagnes monsternames uitvoeren voordat u overschakelt naar BSM.
• Vermijd om de eerste en laatste transporten van een reeks aaneensluitende vrachten te bemonsteren.
• De mest in de kelders, waarboven verschillende diersoorten (varkens) worden gehouden, kan het best gemixt worden.
• U kunt op basis van bemonstering van één stal een analyse verkrijgen voor alle mest op uw bedrijf van dezelfde diersoort, ook als die afkomstig is uit andere stallen. Het management moet dan wel in alle stallen gelijkaardig zijn. Bv. diersoort, voeding, waterhuishouding, voedersysteem.
• Combineren van verschillende meststromen in een kelder geeft aanleiding tot grote verschillen en bijgevolg kan BSM in de praktijk niet toepasbaar zijn, tenzij de handeling een constante is in de bedrijfsvoering. Bv. toevoegen van waswater van luchtwasser, spoelwater, effluent, … aan de dierlijke mest kan beter gebeuren verspreid over het jaar dan op 1 moment in het jaar. Bijkomend moet die mengeling afgezet worden als mengeling en niet als zuivere varkensmest.
  Nog beter is dat dergelijke stromen apart worden afgezet.
• Emissiearme stallen met verschillende mestkanalen, leveren ook uiteenlopende resultaten op tussen de verschillende kanalen. U maakt in dat geval het best gebruik van een tussenopslag, zodat u al de mest vanuit die tussenopslag kunt laten vertrekken.
• Maatregelen om de homogeniteit van de mest te bevorderen, moeten altijd uitgevoerd worden en niet enkel voorafgaand aan de monsternames.

U moet er rekening mee houden dat de resultaten, hoe goed ze ook zijn, alleen geldig zijn als ze afkomstig zijn van monsters die de dagdagelijkse praktijk van het bedrijf reflecteren.

Opvolgstalen BSM

Zodra u overschakelt naar BSM voor 1 of meerdere soorten mest op uw bedrijf, vervalt de verplichting om te werken met analyseresultaten die maximaal 3 maanden oud zijn. U valt dan in een systeem van opvolgstalen waarbij de vrachtanalyse wordt vergeleken met uw BSM. Die moet binnen een marge vallen van 0,75 kg N en 1 kg P₂O₅.

Aantal te nemen opvolgstalen:

• Eerste kalenderjaar na overschakelen op BSM: 2 vrachtmonsters
• Nadien, als de resultaten oké zijn: 1 vrachtmonster/jaar

Als de Mestbank vaststelt dat de afwijkingen groter zijn dan vastgelegde normen van 0,75 kg N en/of 1kg P₂O₅, kunnen afhankelijk van de afwijking meerdere opvolgstalen verplicht worden. Of u kunt verplicht worden om opnieuw te werken met het analysesysteem.

Controlestalen

De VLM kan controlestalen nemen van mesttransporten die worden gevoerd op basis van het algemene forfait, de analyse of BSM. Zo controleren we of de samenstelling van de mest die u gebruikt aanvaardbaar is voor de mest die u vervoert.

Als te grote afwijkingen tussen het controlestaal en de gebruikte samenstelling worden vastgesteld, kan dat leiden tot verschillende maatregelen:

• opleggen van een nutriëntenopvolgsysteem via analyses
  
• aantal te nemen opvolgstalen bijsturen
• geldigheidstermijn van mestanalyses op bedrijfsniveau beperken
• voormeldingsplicht van staalname invoeren

Evaluatiesysteem en bijsturen BSM

Op lange termijn kunnen er veranderingen zijn op een bedrijf die een invloed hebben op de mestsamenstelling. Dat kunnen invloeden zijn die alleen op langere termijn zichtbaar zijn. Bv. genetica van de dieren, voedersamenstellingen, verouderen van installaties, …

De initieel bepaalde BSM zal daarom jaarlijks vergeleken worden met het voortschrijdend gemiddelde van alle bekende resultaten bij de VLM voor diezelfde soort mest. Dat kan dan aanleiding geven tot een bijsturing van de BSM.

Nutriëntenemissierechten-mestverwerking (NER-MVW)​ varkens

De berekening van de te verwerken hoeveelheid N van de toegekende NER-MVW wijzigt voor de diersoort varkens, met uitzondering van biggen.

Het aantal NER-MVW blijft behouden, maar de hoeveelheid te verwerken N wijzigt.