Het landinrichtingsplan Schansbroek geeft uitvoering aan het landinrichtingsproject Stiemerbeekvallei. Dit is het eerste uitgevoerde inrichtingsplan van het planprogramma 'Stiemerbeekvallei.
De Vlaamse Landmaatschappij heeft dit landinrichtingsplan samen met de planbegeleidingsgroep Stiemerbeekvallei opgemaakt om de ruime omgeving van Schansbroek op te waarderen.
Het plan heeft de volgende doelstellingen:
- Het bestaande 'buurtpark' (inclusief oude Schans, voetbalveld, volkstuintjes, enz.) terug aanleggen
- De fiets- en wandelverbindingen aanleggen en verbeteren
- Het mijnverzakkings- en natuurgebied 'Schansbroek' herstellen
Het landinrichtingsplan Schansbroek is goedgekeurd op 17 juni 2014 bij Ministerieel Besluit en kan je terugvinden via deze link:
Inrichtingsplan Schansbroek.pdf
Stand van zaken
Het volledige landinrichtingsplan Schansbroek werd uitgevoerd tussen 2017 en 2019.
Oppervlakte
Ongeveer 70ha
Situering
De bronzone van de Stiemerbeek ligt ter hoogte van het natuurgebied Schansbroek, in de schaduw van de voormalige steenkoolmijn André Dumont in Waterschei. De Stiemerbeekvallei is één van de acht beekvalleien in De Wijers en grenst op deze plaats aan het Nationaal Park Hoge Kempen.
De voormalige steenkoolmijn is momenteel in ontwikkeling als een bedrijventerrein met wetenschapspark (Thor Park) voor de vestiging van kennisgeoriënteerde bedrijven en onderzoeksinstellingen. In het gerestaureerde monumentale hoofdgebouw is een business- en activiteitencentrum en het Mijndepot van Waterschei gevestigd.
De site wordt ontwikkeld volgens een hoogwaardig concept op het gebied van architectuur, omgevingskwaliteit, duurzaamheid en parkbeheer.
De vroegere mijnindustrie, die actief was tot 1987, heeft echter het omliggende (natuur)gebied volledig verstoord. Door de mijnverzakkingen kan water uit het gebied niet meer natuurlijk afvloeien, maar wordt het grond- en regenwater continu overgepompt naar de Stiemerbeek. De lagere waterstand heeft bovendien het ecosysteem verstoord. Die slechte afwatering veroorzaakt wateroverlast bij omwonenden. Hoewel in het gebied een 16de-eeuws verdedigingsbouwwerk, 'de Schans', te vinden is, is de omgeving weinig aantrekkelijk en ontbreekt recreatieve infrastructuur voor bewoners, bezoekers en werknemers van de aangrenzende in ontwikkeling zijnde bedrijvensite 'Thorpark'.
Beschrijving
Het inrichtingsplan wil het globale watersysteem aanpakken zodat win-winsituaties gecreëerd worden voor mens en natuur. Door de mijnverzakking is de natuurlijke waterhuishouding van het gebied sterk aangetast en ondervinden heel wat buurtbewoners regelmatig wateroverlast.
Anderzijds worden wel enkele maatregelen genomen om het natuurgebied voldoende nat te houden. Ook Natuurpunt vzw zal de komende jaren sterk inzetten op beheerswerken in het natuurgebied. Het voormalig waterbekken van de mijnactiviteiten is weer waterhoudend door het water te gebruiken dat toekomt in het pompstation aan de Bommeerstraat.
Recreatieve maatregelen
Het gebied werd sporadisch recreatief gebruikt, maar de voorzieningen zijn verouderd. Er liggen nochtans kansen om het Schansbroek aantrekkelijk te maken voor bewoners en recreanten (volkstuinen, ontmoetingsplek, speelplek, voetbalzone,...).
De VLM neemt daarom in samenwerking met de stad Genk en Natuurpunt vzw ook maatregelen om Schansbroek terug recreatief aantrekkelijk te maken. Zo creëert de VLM enkele ontmoetingsplaatsen, o.a. aan het bassin aan het mijngebouw André Dumont.
De zone tussen de Schansbroekstraat, de André-Dumontlaan en het mijngebouw André Dumont wordt ingericht als een buurtpark voor ouderen, jongeren, tuiniers en gezinnen. De volkstuinen krijgen, in samenspraak met huidige en nieuwe gebruikers, een nieuwe invulling. Ook de verdere invulling van het gebied zal in samenspraak met de gebruikers gebeuren. Het voetbalterrein is heraangelegd.
Ook de inrichting binnen het natuurgebied is gericht op de lokale wandelaar. De VLM legt een wandellus aan met bijhorende vlonderpaden om de nattere zones te overbruggen. Voor de bezoekers van het Thorpark en omgeving wordt een langere wandellus gecreëerd, hiertoe wordt een wandelbrug geplaatst over het kolenspoor, zodat de wandelaars op een veilige manier richting de Klaverberg kunnen wandelen. Een functionele fietsverbinding tussen As en Waterschei wordt aangelegd dwars doorheen het Schansbroek.
De maatregelen van Schansbroek kaderen ook in het Europees Life+ project Green4Grey. Op deze manier kan een gedeelte van de investering bij Europa gerecupereerd worden.
De kostprijs van de werken die nodig zijn om dit uitvoeringsplan vorm te geven, wordt geraamd op 1.052.582 euro. Hiervan wordt ongeveer 70% gedragen door het Vlaamse Gewest en ongeveer 30% door de stad Genk. Ook Natuurpunt draagt bij aan de uitvoering van de werken.
Buurtpark
Het buurtpark is een volledig nieuwe groene open ruimte die Thor Park - de voormalige mijn-site van Waterschei die herbestemd werd tot wetenschapspark - en de wijk Schansbroek met elkaar verbindt. Het buurtpark vormt bovendien mee de schakel tussen twee omvangrijke aaneengesloten groengebieden, het Nationaal Park Hoge Kempen en De Wijers, het 'Land van 1001 vijvers'.
De lay-out van het buurtpark kwam tot stand na een boeiend en multicultureel participatietraject met veel enthousiaste en betrokken buurtbewoners. Het raamwerk voor de inrichting wordt gevormd door de nieuwe padenstructuur. Deze maakt het niet alleen mogelijk om het gebied op een aangename en snelle manier te doorkruisen maar biedt ook de mogelijkheid voor mensen uit de directe omgeving om van een kleinere wandeling te genieten (het buurtpark grenst o.a. aan het dienstencentrum “De Steymer"). Door en via deze paden krijgen de verschillende parkruimtes mee vorm.
Het hart van het park wordt gevormd door een zone met volkstuinen. Het concept voor de volkstuincluster bestaat eruit dat verschillende met hagen omzoomde tuinkamers, elk voorzien van eenzelfde gemeenschappelijk te gebruiken tuinberging, rond een centrale open ontmoetingsruimte worden georganiseerd. Aan de westelijke zijde - grenzend aan het woonweefsel - wordt de open ruimte die tussen de verschillende geclusterde volkstuinen slingert, begrensd door een petanquebaan met picknickvoorzieningen en een belevingsboomgaard; een fruitgaard die voorzien is van een divers aanbod aan plukfruit.
Zowel de zone ten noorden als ten oosten van de volkstuinen kennen een extensief beheer. In het noorden wordt met de inrichting van het park het mijnverleden van de site opnieuw in beeld gebracht. Zo zijn de voormalige schlammbekkens (mijnbezinkingsbekkens) er opnieuw zichtbaar en watervoerend gemaakt. Door de omleiding van opgepompt water uit het mijnverzakkingsgebied naar deze bekkens krijgt dit overtollige water een landschappelijke en ecologische functie vooraleer in de Stiemer te vloeien.
In oostelijke richting zorgen een extensief beheerd grasland (voorzien van een bij-vriendelijke bloemenweide, takkenrillen als schuilplaats voor fauna…) alsook een natuurspeelplek (die werd vormgegeven gebruik makend van de aanwezige topografie) voor aansluiting met het aangrenzende natuurgebied. Een glijbaan vertrekkende bovenaan de talud biedt een mooi zicht over het buurtpark.
Om het van oorsprong vochtige gebied optimaal te draineren werden aan de zuidelijke randen van de volkstuinen ruime wadi's voorzien. Deze zorgen voor een gepaste overgangszone tussen de volkstuinen en het aanpalende voetbalveld, dat ook werd heraangelegd via dit project. Een laatste schakel binnen het geheel wordt gevormd door de schans. Deze zeldzaam geworden historische (16e-eeuws) verdedigingsstructuur is door het herstel van ringgracht en omwalling niet alleen terug in ere hersteld. Door ook de schans te enten op het padennetwerk is ook deze site een volwaardig onderdeel van het buurtpark.
Het buurtpark wordt sinds haar realisatie in 2019 intensief gebruikt door wandelaars, omwonenden, hobbytuiniers, kinderen alsook ouderen, werknemers van de wetenschapscampus… Uit de wandeltelgegevens blijkt bovendien een verdubbeling van het aantal gebruikers sinds de coronamaatregelen in 2020. Deze cijfers geven aan dat investeringen in groene open ruimte in de nabijheid van bewoning en bedrijvigheid, die participatief tot stand komen, in onze hedendaagse samenleving lonen.
Partners
Stad Genk en Natuurpunt zijn partners in dit project dat mee gefinancierd wordt door Europa via het Life+ project Green4Grey.
Contact
plantontwerper Stijn Hermans - stijn.hermans@vlm.be