Gooik

Project: GOOIK (RVK30005)

Projecttype: Ruilverkavelingsproject

Provincie(s): Vlaams-Brabant

Gemeente(n): Gooik

Projectleider: Zeger Jespers

Historiek

5/3/2007: gemeente vraagt samen met de landbouwraad aan de minister om te onderzoeken of in Gooik een ruilverkaveling kansen zou bieden
21/5/2007: de minister geeft de VLM het mandaat om die vraag te onderzoeken en te bekijken in een breder plattelandsperspectief. Resultaat is een nota waarin de VLM stelt dat een dergelijk project mooie kansen kan bieden in Gooik
·13/5/2008: de minister volgt die stelling en geeft de VLM groen licht voor de opstart van een grootschalig "onderzoek naar het nut van de ruilverkaveling" voor het grondgebied Gooik. Dit is de fase waarin de VLM op basis van terreinwaarnemingen een ontwerp-inrichtingsplan opmaakt
Periode 2009-2012: inventarisatie waarin elk aspect van het gebied grondig onderzocht werd door de VLM. Onderzochte thema's:

landbouw: op basis van een grootschalige landbouwenquête
archeologie: op enkele sites werden ondergrondse gegevens verzameld met behulp van geofysische technieken
ecologie: graslanden en bossen werden door de VLM geïnventariseerd, een studie naar akkervogels en vissen werd uitgevoerd, een inventarisatie van de steenuilpopulatie werd gedaan
waterproblematiek werd grondig bestudeerd in samenwerking met de provincie
er werd een studie uitgevoerd in verband met functionele fietsverbindingen en wandelverbindingen
landschapsstudie
studie recreatiemogelijkheden

Periode 2012-2013: opmaak ontwerp inrichtingsplan. Met deze achtergrondkennis bij de hand, bouwde de VLM samen met de gemeente en met andere partners aan een integraal ontwerpplan
April 2013: op vier toelichtingsavonden in april lichtte de VLM de plannen (op dat moment nog discussieplannen) in detail toe. Gelijktijdig werden de discussieplannen beschikbaar gesteld op de website van de VLM.
In de maanden die volgden, werden de plannen verder verfijnd aan de hand van de gesprekken die de VLM had met onder andere het gemeentebestuur, verschillende adviesraden, landbouwers en individuele bewoners van Gooik. Dat stelt de VLM in staat om een ontwerpplan voor te stellen dat nog beter aansluit bij de noden van de bevolking.
September 2013: debatavond georganiseerd door NVA Gooik over de ruilverkaveling in de schuur van de Cam. Heel wat geïnteresseerde burgers kwamen luisteren. Zeger Jespers zat als projectleider voor de VLM in het panel
Op 13 en 14 december 2013 organiseerde de VLM een infomarkt waar de ontwerpplannen ter inzage lagen. De opkomst was een succes en de sfeer heel gemoedelijk. Ongeveer 200 mensen konden zo met de projectleider of met andere mensen uit het team een praatje maken en hun persoonlijke situatie toelichten. Er werden een aantal infopanelen getoond die u via de onderstaande linken (zie bijkomende info) kan bekijken
15/07/2014: minister keurde de plannen van de ruilverkaveling Gooik voorlopig goed en gaf opdracht om een Milieu Effecten Rapport op te maken (MER). Een afbeelding van dit ministeriële besluit en van de afgewerkte stukken vindt u ook bij "bijkomende info"
Om te voorkomen dat de waardevolle site Paddenbroek doorverkocht zou worden aan privé-eigenaars werd de site in november 2014 door de VLM en de gemeente aangekocht
Vanaf februari 2015 startte de bodemkartering in Gooik. Voor elk landbouwperceel worden door de mensen van de VLM handmatig een aantal grondboringen gedaan. Dit gebeurt om de landbouwkundige waarde van elk landbouwperceel te bepalen om zo latere ruiloperaties op een evenwaardige wijze te laten verlopen. De bodemkartering is een omslachtig werk dat meerdere jaren in beslag neemt. Het meer noordelijke en centrale deel van Gooik is intussen gekarteerd. Het meer zuidelijke deel komt nu aan bod met werken tot 2019
In 2016 werd een Milieueffectenrapport opgemaakt voor het totale project en dit document werd op 3 november 2016 door de MER-dienst goedgekeurd. U kunt dit document raadplegen via de link: https://www.lne.be/mer-dossierdatabank. Het dossiernummer is PL0208. Dit plan-MER ondergaat binnenkort nog een openbaar onderzoek zodat betrokkenen bezwaren en opmerkingen kunnen formuleren. Meer informatie vindt u onderaan
In augustus 2017 kregen ongeveer 2.100 eigenaars van percelen gelegen binnen de voorlopige grenzen van de ruilverkaveling een brief met de vraag aan de Vlaamse Landmaatschappij de gebruikers van hun percelen door te geven. Een aantal eigenaars maakten van de gelegenheid gebruik om zich verder te informeren of om te vragen specifieke percelen in of uit blok te laten. Al deze vragen werden nauwgezet onderzocht en de betrokkenen kregen intussen antwoord
In oktober kreeg de Vlaamse Landmaatschappij toestemming van minister Schauvliege om het openbaar onderzoek artikel 5 te organiseren. Dit is het openbaar onderzoek rond de nuttigverklaring van de ruilverkaveling, waarbij ook de kadastrale percelen die deelnemen aan de ruilverkaveling bepaald worden
Op 8 en 9 november 2018 organiseerde de VLM samen met de gemeente een informatiemarkt in verband met het openbaar onderzoek artikel 5 (zaal Edele Brabant Strijlandstraat) . Meer dan 500 mensen maakte van deze gelegenheid gebruik om zich te informeren
Van 8 november tot 7 december 2018 liep het openbaar onderzoek over art. 5. Betrokkenen konden op één van de zitdagen terecht om hun dossier te bespreken met de Vlaamse landmaatschappij
Op 8 november startte er ook een openbaar onderzoek over het plan-MER. Dit openbaar onderzoek duurde tot 7 januari 2019
In april 2019 was de coördinatiecommissie klaar met de behandeling van de bezwaren en begin mei werd het eindadvies van de coördinatiecommissie met een aangepast ruilverkavelingsplan ter goedkeuring naar de bevoegde minister gestuurd
Op 16 juli 2019 werd de ruilverkaveling Gooik door de minister goedgekeurd. Formeel heet deze stap: 'De Ruilverkaveling Gooik is nuttig verklaard'. Deze goedkeuring luidt het einde in van de eerste grote fase van het project, het onderzoek van het nut. Vanaf de volgende stap gaat het project in uitvoering.
Op 3 december 2021 was er een uitspraak van de Raad van State in een zaak van vzw Natuurpunt tegen het Vlaamse Gewest. De Raad van State vernietigt met dit arrest het besluit van de Vlaamse minister van Omgeving, Natuur en Landbouw van 17 juli 2019 'houdende beslissing inzake het nut van de ruilverkaveling Gooik'. Met andere woorden: de nuttigverklaring wordt ingetrokken en procedureel bevindt de RVK Gooik zich dus opnieuw in de fase van het onderzoek naar het nut.

Hoe gaat het nu verder?

Een ruilverkavelingsproject bestaat uit twee grote fasen. De eerste fase is het onderzoek naar het nut. In die fase wordt het hele gebied geïnventariseerd en worden de plannen gemaakt.

De tweede grote fase van het ruilverkavelingsproject is de uitvoering. Een project kan in uitvoering gaan na de nuttigverklaring. Dan wordt er een RVK-comité en een commissie van advies opgericht. Die organen zijn onder andere verantwoordelijk voor de herverkaveling.

Door het arrest van de Raad van State van 3 december 2021 kan het ruilverkavelingsproject Gooik niet in uitvoering gaan zoals voorzien was. De nuttigverklaring van 16 juli 2019 werd immers nietig verklaard.

Juridisch is het project daarmee niet stopgezet. Procedureel bevindt het project zich opnieuw in de fase van het onderzoek naar het nut. Als het project wordt voortgezet, zullen dus delen van het onderzoek naar het nut herdaan moeten worden om tegemoet te komen aan wat gesteld is door de Raad van State. Zolang er geen duidelijk kader is inzake beleid in stikstofdepositie (het arrest van de Raad van State wordt in de media ook wel 'stikstofarrest' genoemd) neemt de VLM een afwachtende houding aan.

In deze context kan de VLM nog steeds gronden aankopen en blijft het recht van voorkoop van kracht. In de praktijk staan de aankopen voor RVK Gooik op een laag pitje tot er meer duidelijkheid is.

De Vlaamse Landmaatschappij staat nog steeds achter de plannen en achter de doelstellingen van het project. Het is op dit moment echter te vroeg om concreet te kunnen zeggen of het project hernomen wordt en onder welke vorm.

Het ruilverkavelingsplan samengevat: vele kansen voor de open ruimte en het platteland

Ruilverkavelingen zijn complexe projecten omdat er een compromis moet gevonden worden tussen heel wat belangen en sectoren en omwille van het grote aantal belanghebbenden. In essentie zijn het projecten voor iedereen. Zo voorzien de plannen van de ruilverkaveling Gooik in meer dan 100 hectare extra natuur, waarvan 50 hectare natuurlijke overstromingszones die moeten beschermen tegen watersnood en droogte. Er worden meer dan 40 km wandelwegen en veilige fietspaden voorzien in de plannen, evenals 60 km aan hagen en houtkanten. Bijna overal voorzien de plannen beschermende groenbuffers langs waterlopen en brongebieden, die op die manier beter beschermd zijn tegen inspoelingen met nutriënten uit de landbouw en waardoor de waterlopen ook weer de ruimte krijgen om op een natuurlijke wijze te meanderen in het landschap. Die valleitjes vormen zo een natuurlijke verbinding tussen de grotere natuurkernen.

Daar waar natuurinrichtingsprojecten zich focussen op gebieden die voor het grootste deel in een groene bestemmingszone liggen, is het net de doelstelling van de ruilverkaveling om in gebieden met een hoofdzakelijk landbouwbestemming, te streven naar een gevoelige verbetering van leefmilieu-parameters. We zien haast overal in Vlaanderen in die gebieden door autonome evolutie een gevoelige achteruitgang in een aantal van die parameters: versnippering en verkleining van habitatgebieden, slechte oppervlaktewaterkwaliteit, verdroging en erosie, verschraling van het landschap door verdwijnen van kleinschalige landschapselementen, achteruitgang van de meeste akkervogelsoorten, … Het is dus cruciaal om te blijven investeren in het behoud van kwaliteitsvolle landschappen en biodiversiteit, ook in deze gebieden.

Om die maatregelen uit te voeren is er uiteraard veel grond nodig. Netto zorgen de maatregelen voor een inkrimping van het huidige landbouwareaal op projectniveau. Toch schept een ruilverkavelingsproject nieuwe kansen voor de landbouw. Er ontstaat meer rechtszekerheid door landbouwers uit te ruilen uit habitatgebieden of door akkers verder van de beken te leggen en er worden erosiemaatregelen voorzien. Door ruiloperaties krijgen boeren meer van hun gronden dicht bij de bedrijfszetel waardoor percelen een efficiëntere vorm kunnen krijgen en er worden een aantal verbeterde ontsluitingswegen voor de landbouw voorzien. Een dergelijk project biedt dus ook voor de landbouw de beste garanties op een duurzame toekomst.

De verschillende organen uitgelegd:

Het ruilverkavelingscomité. Het ruilverkavelingscomité heeft rechtspersoonlijkheid. Het beraadslaagt en beslist over de uitvoering van de ruilverkaveling (herverkaveling, uitvoering ruilverkavelingsplan, kostenverdeling,…). Het comité bestaat uit elf leden en wordt voor elke ruilverkaveling apart samengesteld volgens dezelfde bevoegdheden die vertegenwoordigd zijn in de coördinatiecommissie (relevante beleidsdomeinen van de Vlaamse Overheid, de FOD Financiën, het provinciebestuur en vertegenwoordigers van de Provinciale Landbouwkamer). Die voortzetting komt de continuïteit van het project ten goede.

De commissie van advies adviseert het comité over diverse beslissingen. Die commissie bestaat uit zes tot tien leden. Vier van die leden zijn vertegenwoordigers van de eigenaars en gebruikers die bij de ruilverkaveling betrokken zijn. De overige twee tot zes leden zijn vertegenwoordigers van de streek (gemeentebestuur, natuurverenigingen,…).

De Vlaamse Landmaatschappij verzorgt het secretariaat van het ruilverkavelingscomité en van de commissie van advies (voorbereiding herverkaveling, ontwerpen van de werken, toezicht op de werken, afpalingen,..).

De herverkaveling van de percelen is momenteel nog niet uitgetekend. Dit huzarenwerk, waarbij alle eigenaars en gebruikers betrokken zijn, start meteen na de oprichting van het comité.

Het proces start met de waardebepaling van de gronden en daarmee de bepaling van de inbreng. De waardebepaling van de gronden gebeurt op basis van bodemstalen, maar ook op basis van andere kenmerken als reliëf. De landbouwkundige waarde vormt de belangrijkste basis waarop geruild wordt. De inbreng is de beginsituatie van iedere eigenaar en gebruiker vóór die definitief wordt vastgesteld, is er een openbaar onderzoek waar elke eigenaar en gebruiker op wordt uitgenodigd.

Bij die gesprekken met de eigenaars en gebruikers worden ook de wensen voor de herverkaveling met betrekking tot de ligging van hun toekomstige percelen besproken en genoteerd.

Enkele cijfers

Netto heeft de ruilverkaveling Gooik een oppervlakte van 2.897ha. Dit is de gezamenlijke oppervlakte van alle percelen die betrokken zijn in het project en het openbaar domein dat binnen de blokgrens ligt
In het project ligt 2.390ha geregistreerde landbouwoppervlakte
In totaal liggen er ongeveer 7.500 percelen in het project
2.483 eigenaars en gebruikers zijn rechtstreeks betrokken in het project. Het zijn onze formele 'belanghebbenden'.

Situering

Provincie Vlaams-Brabant, gemeente Gooik (excl. deel Leerbeek in RVK Elingen)

Op een boogscheut van Brussel gelegen, heeft Gooik zijn uitgesproken landelijke karakter opvallend goed weten te behouden. Het authentieke historische landschap wordt er gevormd door de afwisseling van intieme valleitjes en meer open heuvelruggen of kouters. Een fijnmazig netwerk van historische trage wegen doorkruist het gebied en maakt het toegankelijk voor de recreant. Ook archeologisch en cultuurhistorisch is Gooik bijzonder, met o.a. overblijfselen van Keltische nederzettingen op de Kesterheide. De landbouw is ontegensprekelijk de belangrijkste drager van dit landschap. Maar liefst twee derde van de niet bebouwde oppervlakte is in geregistreerd landbouwgebruik.

Ondanks deze troeven, kampt het Gooikse platteland met een aantal structurele problemen: de sterk versnipperde en verspreide percelen maken het voor de landbouw moeilijk om overeind te blijven. Gooik kampt met overstromingsproblemen en erosie in natte periodes enerzijds, maar ook, net als veel andere delen in Vlaanderen, met verdroging in droge periodes. Deze problemen vragen om een structurele aanpak, zeker ook omdat extremere weersinvloeden in de toekomst meer zullen voorkomen. Op sommige locaties botsen recreatiemogelijkheden met andere landschappelijke functies. De waterkwaliteit in de meeste beken in Gooik is momenteel slecht en door de verstedelijkingsdruk vanuit de hoofdstad, verliest het landschap een stuk van haar authentieke karakter.

De ruilverkaveling biedt de beste kansen om deze problemen structureel op te lossen en Gooik kan daarmee een voorbeeldproject te zijn voor andere gebieden in Vlaanderen of daarbuiten.

Beschrijving van te raadplegen stukken

Ruilverkavelingsplan en bijhorend rapport

Het ruilverkalingsplan spreekt zich nog niet uit over het ruilen van gronden, wel over het aanleggen van toegangswegen voor landbouwers en boseigenaars, veilige fietsverbindingen, wandelpaden, waterbeheersing, erosiemaatregelen, natuurgebiedjes en propere beken. De voorgestelde maatregelen vormen samen met vastliggende percelen met bewoning, tuinen en privébossen,... meteen ook de contouren van een landbouwgebied dat klaar is voor de toekomst.

Het ruilverkavelingsplan vindt u onderaan deze pagina.

Het kavelplan

De grenzen van de ruilverkaveling zijn in detail en op het terrein bestudeerd. Het kavelplan bevat alle percelen die momenteel meegenomen zijn in de ruilverkaveling. Het betreft 2.897 hectare inclusief openbaar domein.

Er werd bij deze afbakening steeds een afweging gemaakt tussen de mogelijke verbetering die de ruilverkaveling kan brengen en de administratieve last voor de eigenaars, gebruikers en de ruilverkaveling. Woongebied, industriegebied en militaire zones worden over het algemeen uitgesloten. Zo veel mogelijk privé-tuinen en dergelijke zijn ook uitgesloten. Anderzijds worden woningen waar de kadastrale grenzen niet overeenkomen met de feitelijke grenzen op terrein soms wel meegenomen. Idem voor een aantal privétuinen die met de ruilverkaveling kunnen verbeteren van vorm (bv. regelmatigere rechthoek ipv smalle punt… Een aantal van die zaken kunnen immers via de herverkaveling verbeterd worden.

Het kavelplan vindt u onderaan deze pagina.

Boomgaardenkaart

Een aantal decennia geleden was Gooik de fruitstreek die de stad Brussel bevoorraadde van vers fruit. Via de tramverbinding (station Leerbeek) konden boeren met hun fruitmanden naar Brussel afzakken om daar op de markten hun fruit te verkopen. Overal in het landschap stonden hoogstamboomgaarden. Intussen hebben de meeste van die hoogstamboomgaarden hun economische functie verloren en verdwijnen ze geleidelijk uit het landschap.

Met ruilverkaveling Gooik hopen we weer meer hoogstamboomgaarden in het landschap te krijgen.

Hoe? Op cruciale plaatsen kunnen er boomgaarden geplant worden in openbaar domein. Maar we willen vooral particulieren aanmoedigen om op hun eigendommen hoogstamboomgaarden te laten planten. In het kader van de ruilverkaveling kan die aanplant - na nuttigverklaring - tot 80% gesubsidieerd worden. Op de boomgaardenkaart staan de belangrijkste locaties aangeduid, maar ook andere locaties kunnen in aanmerking komen dus ook indien uw perceel niet is opgenomen op de kaart, kan u de Vlaamse Landmaatschappij contacteren om de mogelijkheden van subsidiëring te bekijken.

Heel wat van die locaties voor boomgaarden vallen echter buiten de perimeter van het ruilverkavelingsproject, bijvoorbeeld in privétuinen die niet zijn opgenomen in het project. Dat is geen probleem aangezien gelijkaardige subsidies dan kunnen bekomen worden via oa regionaal landschap.

Bekijk hier het ontwerp van de boomgaardenkaart.

Downloadbare documenten

Projectstatus

In onderzoek

Contactgegevens

Projectleiding: zeger.jespers@vlm.be of 0486 13 15 70

Herverkavelaar: jo.dierickx@vlm.be of 09 248 55 67

Verkoop gronden: vincent.wouters@vlm.be of 016 31 18 30

Laatste update projectfiche: februari 2022