Dijlevallei

​​​​​

Stand van zaken

De uitvoering van de eerste terreinwerken liep in de periode 2008-2012 en in het najaar van 2018 worden ook de werken van het 2de plan, die startten in 2015, grotendeels afgewerkt. De nieuwe uitkijktoren werd officieel ingehuldigd op 29 maart 2018.

In oktober 2018 zijn de werken van de derde fase gestart in het gebied 'Vijvers van Oud-Heverlee'. In de natuurvisie voor de ruime Dijlevallei ten zuiden van Leuven is deze zone aangeduid als een landschappelijk meer open moerasgebied met vijvers, rietruigtes, grote-zeggenvegetaties en dottergraslanden doorspekt met groepjes van zwarte els en wilg. Dit biedt ontwikkelingskansen voor heel wat diersoorten die open water en moerassen nodig hebben zoals porseleinhoen, roerdomp, bruine kiekendief en blauwborst. Op heel wat andere plekken in de Dijlevallei zoals te noorden van de E40 is er plaats voorzien voor diverse andere natuurdoelen waaronder ondoordringbare broekbossen en wilde natuur.

In de komende jaren worden op een aantal percelen de vaak dode populieren en wilgenopslag gerooid, stammen en takken die in het moeras liggen verwijderd en de hoog opgeschoten moerasvegetatie gemaaid.  Zo kunnen deze vegetatietypes ook in de toekomst via maaibeheer open gehouden worden. Zonder gericht beheer zouden de geselecteerde moeraszones immers verder evolueren naar bos, hetgeen hier niet het natuurdoel is.

Een andere belangrijke groep van maatregelen zijn gericht op de omvorming naar natuurlijker bos. De Canadese kornoelje is een invasieve exoot die delen van Egenhovenbos inpalmt en de natuurlijke bosplanten overwoekert. De struiken worden zoveel als mogelijk verwijderd. Populieraanplantingen worden lokaal gekapt en zo creëren we open plekken in het bos en ook plaats om ecologisch interessantere bomen aan te planten. Open plekken en de omvorming naar hakhout zorgen ervoor dat licht behoevende bosplanten het beter zullen doen en er meer biodiversiteit in het bos komt.

Twee voormalige vijversites worden heringericht met oog op natuurontwikkeling. Verschillende grachten zijn dichtgeslibd, waardoor het water niet meer voldoende wordt afgevoerd. Een hoge waterstand is goed voor de natuur maar niet overal gewenst. Daarom worden deze grachten geruimd en hersteld. Er wordt infrastructuur geplaatst die later beheer mogelijk maakt zoals veerasters, populierenrijen worden uit houtkanten gehaald en er gebeurt achterstallig beheer van diverse groenelementen zoals knotwilgen. In de Doode Bemde wordt 9 ha moerasspirearuigte ingericht en in Korbeek-Dijle tot slot komt er een nieuwe hoogstamboomgaard.

De maatregelen in het 3de uitvoeringsdossier staan op het plan​​. 

​Deze werken zullen heel wat tijd in beslag nemen, o.a. omwille van de moeilijke omstandigheden waarin gewerkt wordt. Mogelijk is er tijdens de werken tijdelijk hinder van werfverkeer bij af- en aanvoer van materiaal en machines. Tijdens deze ingrijpende werken kan de vallei eerder een werfzone lijken dan een natuurgebied en het resultaat kan in eerste instantie nogal kaal ogen. We hebben de ervaring dat de natuur een ingericht gebied snel weer inneemt. U bent dan natuurlijk als eerste welkom om het te bezoeken.

Dat kan in het reservaat 'Vijvers van Oud-Heverlee' nu al vanuit de uitkijktoren en vogelkijkwand aan de noordelijke vijver en vanuit de vogelkijkhut aan de zuidelijk vijver. Binnenkort wordt er nog een vogelkijkwand aan de zandvang in Egenhoven gebouwd en mogelijk komt er nog een tweede toren in het zuiden van het natuurreservaat. Auto of fiets kan U kwijt op de nieuwe parking langs de Weidestraat. Deze locaties zijn ook aangeduid op het plan.

Voorgeschiedenis

1 maart 2000: instelling project

september 2000: afronding projectrapport

november-december 2000: openbaar onderzoek projectrapport

15 juli 2004: goedkeuring maatregelen en modaliteiten

juni 2006: openbaar onderzoek Provinciaal Uitvoeringsplan ​​eerste fase

maart 2007: aanvraag bouwvergunning eerste werken

maart 2008: start rooiingswerken

juni 2008: start inrichtingswerken

2009: afwerking inrichtingswerken

o.a. vogelkijkhut, vogelkijkwand, herstel wegen, in- en uitlaatconstructies vijvers, herstel dijken, strooistelslib verwijderen uit zeven vijvers,...

2011: afronden lokale grondenbank en deeluitvoering slibverwijdering

september-oktober 2013: openbaar onderzoek projectuitvoeringsplan fase 2

oktober 2015: start uitvoering werken tweede fase terreinwerken

najaar 2018: afronding tweede fase en start derde fase

We ronden het project in 2025 af met de laatste werken en nabeheer.

Oppervlakte

883ha

Situering

Natuur- en deels landbouwgebied ten zuiden van Leuven

Beschrijving

Centraal in het gebied bevindt zich de Dijle die nog op vrij natuurlijke wijze meandert in de vallei. Het betreft een alluviaal valleisysteem met droge oeverwallen en natte komgronden. De Dijlevallei is zeer belangrijk door de aanwezigheid van een goed gedifferentieerd stelsel van komgronden en oeverwallen door de grote variatie aan vegetaties, door de aanwezigheid van kwelgemeenschappen, door de aanwezigheid van verschillende grote vijvers, door de belangrijke rol die ze speelt voor de vogeltrek. De graslanden, vooral in het reservaat 'De Doode Bemde', zijn erg goed ontwikkeld en behoren tot de meest interessante van het gewest.

Doelstelling: de natuur versterken in de vallei

Het natuurlijke ecosysteem herstellen, ontwikkelen en beschermen is prioritair in de Dijlevallei. Door de komgronden te vernatten, verhoogt het grondwater. Het project versterkt de relatie tussen de vallei en het plateau. Open, halfopen en gesloten gebieden wisselen elkaar af. Dit creëert de grootste afwisseling van leefgebieden en soorten en garandeert de hoogste biodiversiteit!

Een van de soorten die het de laatste jaren goed doet in de Dijlevallei is de bever. Bevers komen voor langs beken en waterplassen met in de rand bomen, struiken en moerasvegetatie. Als het water te ondiep is bouwen ze dammen, zodat voldoende hoog stilstaand water ontstaat waarin ze zich veiliger voelen. Op moeilijk bereikbare plekken wordt een burcht gebouwd van takken, planten en modder waar een beverfamilie overdag schuilt. Her en der in de Dijlevallei zie je afgeknaagde boomstammetjes die hun aanwezigheid verraden. Bevers zijn planteneters. In dit filmpje vang je een glimp op van de nachtelijke activiteiten van de bever.

Maatregelen

• Eigendom en gebruik herschikken in overleg met de belanghebbenden, door verwerving in der minne, kavelruil en vergoedingen;
  
• De kwaliteit van het oppervlaktewater verbeteren door de inrichting van rietland en stuwen, de herinrichting van oevers en het herstel van de watertoevoer en -afvoer;
  
• De kwelmilieus vernatten en herstellen door de bedding van de afwateringsgrachten op te hogen of stuwen te plaatsen;
  
• De landschapsstructuur verbeteren door draadafsluiting en weekendhuisjes te verwijderen, dijken af te graven, hoogstamboomgaarden en houtkanten en een natuurlijk park aan te leggen;
  
• Achterstallig beheer uitvoeren: de strooisellaag in rietlanden en vijvers en stronken verwijderen; 
  
• Ecologische verbindingen creëren: wildtunnels, ecoducten en kleine landschapselementen (hagen, houtkanten, poelen, bermen, bomenrijen, knotwilgen, enz.) aanleggen;
  
• Het inheems karakter van aanwezige vegetaties verhogen door bosomvorming en door het verwijderen van exoten (o.a. populieren en naaldbomen);
  
• Natuureducatieve voorzieningen: vogelkijkhut en -wanden, informatieborden, wandel- en knuppelpaden, bruggetjes, herstel wegen e.d.;
  
• Voorzieningen beheer: inrichting beheerwegen, voorzieningen voor extensieve begrazing zoals afrastering, poorten, schuthok voor grazers, veekralen, veeroosters en kantelpoortjes.
  

Lokale grondenbank
Een aantal percelen worden door vernatting onbruikbaar voor de landbouw. Om de gebruikers van deze gronden een alternatief te bieden, werd eind 2007 door de Vlaamse Landmaatschappij (VLM) en het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) een lokale grondenbank opgericht. Dit laat toe om gronden aan te kopen in landbouwgebied buiten het projectgebied en deze te ruilen met de getroffen percelen binnen het projectgebied. Hierdoor kan de landbouwer zijn bedrijfsvoering voortzetten in landbouwgebied zonder economisch nadeel te ondervinden van de genomen maatregelen. De verworven gronden binnen de perimeter worden door de VLM overgedragen aan ANB die deze verder zal beheren. De lokale grondenbank loopt op zijn einde in 2010 en wordt in 2011 afgerond.

Eigendomsstructuur

Particuliere eigendom (560ha), Vlaams Gewest (280ha) en Natuurpunt (140ha)

Partners

​Agentschap voor Natuur en Bos (www.natuurenbos.be)

Vrienden van Heverleebos en Meerdaalwoud/Natuurpunt

Allerhande belanghebbenden (particulieren en overheden)

Bijkomende informatie

Plan maatregelen uitvoeringsdossier fase drie

Rapport Mestbank

Infokrant 3

Laatste update

​12 februari 2025