In de kijker: een kunstnest voor de visarend
Mocht iemand een decennium geleden gezegd hebben dat soorten als zwarte wouw, otter, bever, kwak en boommarter een stek zouden vinden in de Reservaatzone Donkmeer dan zou dat op ongeloof onthaald zijn. Wat toen nog voor onmogelijk gehouden werd is nu echter realiteit en het komt niet zo maar uit de lucht vallen.
En wie weet, komt er binnenkort misschien nog een absolute topsoort bij. Sinds 2021 hebben vzw Durme, het Agentschap voor Natuur en Bos en de Vlaamse Landmaatschappij plannen gemaakt om hier een kunstnest voor de visarend te plaatsen. Deze zeldzame soort toont de laatste jaren een sterk verhoogde interesse in het gebied en dat is niet verwonderlijk gezien de verbeterde waterkwaliteit en de visrijke natuurzones in de regio Donkmeer en de Kalkense Meersen.
Op donderdag 7 april 2022 werd een nestwiel geplaatst op een afgetopte populier.
Foto © Michael Crapoen, vzw Durme
Situering - Verborgen natuurparel aan de Schelde
Het natuurinrichtingsproject Berlare Broek - Donkmeer (397 ha) ligt op het grondgebied van de gemeente Berlare, in de provincie Oost-Vlaanderen. Het gebied bevindt zich tussen de dorpskernen van Overmere, Uitbergen en Berlare, en het omsluit de bebouwde kom van Bareldonk. De zuidgrens wordt gevormd door de Schelde.
Beschrijving
Het waterrijk landschap van Overmere Donk bekoort de mens al lang. Talrijke idyllische vakantiekiekjes zijn hiervan een mooi bewijs. De groene omgeving van Donkmeer en Berlare Broek ligt op een oude Scheldemeander. Menselijke activiteiten als turfontginning, de aanleg van visvijvers, het aanleggen van weilanden, akkers en populierenaanplanten, de ontwikkeling van huizen en recreatieve ontsluiting hebben het landschap zijn huidige uitzicht gegeven en de natuur teruggedrongen. Toch is dit uniek "laagveen" ecosysteem met een grote variatie aan kleine en grote waterpartijen, rietmoeras, natte hooilanden en bossen een hotspot voor biodiversiteit.
Doelen
Berlare Broek en Donkmeer liggen in zowel habitat- als vogelrichtlijngebied.
- Het natuurherstel is vooral gericht op het nemen van inrichtingsmaatregelen om kwetsbare, biologisch waardevolle en Europees beschermde habitats te herstellen, waaronder de typische laagveenvegetaties en drijftillen.
- Het ontwikkelen van rietmoeras in functie van vogelsoorten zoals roerdomp, woudaap en snor behoort ook tot de doelstellingen.
- Met meer natuurlijke oevers willen we beschutting creëren voor jonge vis en enkele vismigratieknelpunten wegwerken.
Door al deze maatregelen willen we de omgeving Berlare Broek en Donkmeer versterken als ecologische stapsteen langs de Schelde.
Stand van zaken
Opknapbeurt omgeving Eendenkooi
De werken startten in de Eendenkooi op 3 februari 2020, het heringerichte gebied werd geopend op zondag 20 juni 2021. Meer info lees je in onze perskamer, een fotoverslag vind je op onze Facebookpagina.
De Eendenkooi en omgeving kregen een grondige opknapbeurt. Meer beeldmateriaal vind je o.a. op de webpagina van Nature Play, die de aanleg van de speelsite uitvoerde.
- De bakenboom aan het kooikerhuisje blijft behouden omdat hij een grote cultuurhistorische en ecologische waarde heeft. Maar om de
boom te kunnen behouden, moest hij wel gesnoeid worden zodat iedereen er veilig kan langs lopen. Tijdens de werken werd de wortelzone van de boom beschermd.
- In 209 is het nest van de ooievaars in het water gevallen. Een spijtige zaak. Daarom plaatsten we 4 ooievaarswielen zodat de dieren opnieuw een nest kunnen bouwen en we opnieuw jongen mogen verwelkomen.
- Enkele oude afgetakelde bomen blijven staan omdat er wellicht vleermuizen in zitten. De bomen die toch gerooid werden, daarvan zijn de takken voorzichtig verwijderd en in het bos gelegd.
- Oude populieren aan de rand van de wandelpaden werden gerooid. Op die manier zorgen we voor meer veiligheid voor de wandelaars en komt er een meer geleidelijke overgang in de bosrand.
- Enkele van de gerooide populieren en eiken kwamen in aanmerking om er een houtsculptuur van te maken.
- Voor de aanleg van een riet- en moeraszone moesten ook enkele bomen verdwijnen, maar er kwam ook een bijkomende zone voor bosontwikkeling.
Bijzondere werken in uitvoering in april 2021: riettransplantatie met een amfibische kraan (zie filmpje hieronder voor meer)
Ter hoogte van Nieuwdonk werden de zones waar de populieren zijn gekapt, opnieuw aangeplant met diverse loofbomen die opnieuw tot een groene buffer kunnen uitgroeien. In de eendenkooi kwamen verspreid hoogstambomen en zones met bosgoed. Deze beplantingswerken vormen het sluitstuk van het uitvoeringsdossier Eendenkooi.
De site
blijft een attractieve plaats voor iedereen. Bij de
inrichtingswerken staan zowel natuurherstel als natuurrecreatie centraal: ontdekken, genieten en beleven in een natuurlijk landschap!
Het
inrichten van een heuse broedplaats voor de ooievaar gaf het startschot voor een hele reeks van inrichtingsmaatregelen.
In 2020 was de aannemer volop bezig met het aanleggen van een rietmoeraszone (fotoverslag op onze Facebookpagina).
Ter hoogte van de oever Kleine Donk werd een natuurvriendelijke riet- en moerasoever aangelegd. Hiervoor verdwenen enkele bomen langs de oever. Voor de veiligheid van de wandelaars werden ook enkele bomen verwijderd langs het wandelpad. De aansluitende populierenaanplant op het recreatiedomein van Nieuwdonk werd gerooid, maar later in de winter van 2020-2021 opnieuw aangeplant. Hierdoor zal het doorzicht van en naar het recreatiedomein tijdelijk meer open zijn. Na een aantal jaren zal het bos terug in volle ontwikkeling zijn en opnieuw een groen scherm vormen.
(klik op de afbeelding voor een groter formaat)
Langs de Brieldijk verdwenen 2 bomen ter hoogte van de nieuw te plaatsen kijkwand.
Natuurherstel in Hemelse Rij en Heykens
In de zomer van 2018 begonnen de natuurherstelwerken in de deelgebieden Hemelse Rij en Heykens. Ondertussen zijn deze afgerond.
- Door vlakvormige afgravingen zal de oppervlakte waterriet aanzienlijk vergroten.
- De oevers van een aantal waterlopen kregen een nieuw profiel zodat vissen er gemakkelijker kunnen rondtrekken en -zwemmen.
- Uit een aantal sloten werd slib gehaald en hier en daar werden bos en struiken gerooid zodat rietland zich verder kan uitbreiden.
Een succesverhaal, want hier en daar duiken nu al enkele belangrijke doelsoorten op: grote boterbloem, mattenbies en moeraskruiskruid werden gespot en ook enkele lepelaars brachten al een bezoek aan het ingerichte gebied.
Afgraving Heykens
Parallelle projecten
Naast het uitwerken van het natuurinrichtingsproject lopen nog een reeks parallelle projecten zoals:
- de nieuw aangelegde aaidierenweide op Nieuwdonk,
- het operationaliseren van het Onthaalplan Kalkense Meersen - Donkmeer,
- de goedkeuringsprocedure van het gezamenlijk natuurbeheerplan Berlare Broek- Donkmeer,
- de verbetering van de waterhuishoudingsinfrastructuur met aandacht voor vismigratie.
Ondertekening onthaalplan Kalkense meersen - Donkmeer (27 mei 2018)
Bijkomende informatie
De eendenkooi in Berlare werd als landelijk project genomineerd voor de Prijs Publieke Ruimte 2022. Bekijk het dossier of het promotiefilmpje van het Infopunt Open Ruimte op You Tube (vanaf minuut 2.10 over Berlare).
Overzichtskaart uitvoering verschillende deeldossiers - stand van zaken anno 2021
Beheerplan - goedgekeurd op 8 juni 2021
Het natuurbeheerplan biedt het kader om grootschalige natuurinrichtingswerken te kunnen uitvoeren en legt voor een periode van 24 jaar de natuurdoelen en het noodzakelijke beheer daarvoor vast. Het natuurbeheerplan werd goedgekeurd op 8 juni 2021.
artikel op website Sigmaplan - februari 2019
Infokranten
Projectrapport
Voor de opmaak van het projectrapport deden we bijkomend terreinonderzoek, verzamelden de resultaten van diverse studies zoals het "expertenadvies natuurherstel", de "hydrologische studie" en de "technische haalbaarheidsstudie omgeving eendenkooi". De opmaak van het projectrapport, waarbij de inrichtingsmaatregelen verder werden uitgewerkt, is verlopen via gestructureerd overleg in diverse werkgroepen (natuur, recreatie, vis) en het projectcomité en via bilateraal overleg met diverse partners.
De opmaak van het haalbaarheidsrapport heeft geleid tot de instelling van het project op 28/05/2014. Na de instelling van het natuurinrichtingsproject verkorte procedure werd een comité opgericht als officieel adviesorgaan op 15/06/2015.
Partners
Het natuurinrichtingsproject is een samenwerking van verschillende diensten, besturen en administraties.
- Natuur en Bos (ANB) is voorzitter van het natuurinrichtingscomité. Ze financiert het gros van de maatregelen.
- De VLM staat in voor het secretariaat, de opmaak van plannen en rapporten en de uitvoering van de werken; dit alles in overleg met de verschillende partners.
- De gemeente Berlare
- De polder tussen Schelde en Durme (i.s.m. de Provincie Oost-Vlaanderen)
- De vzw Durme
- De provincie Oost-Vlaanderen
- Het Regionale Landschap Schelde en Durme
Historiek
- 20/06/2021: opening omgeving Eendenkooi
- 01-02/2020: start van de werken omgeving Eendenkooi
- 06/01/2020: start 30 dagen publieke consultatie Gezamenlijk Natuurbeheerplan Berlare Broek - Donkmeer
- 2017-2019: Opmaak Gezamenlijk Natuurbeheerplan Berlare Broek - Donkmeer door Greenspot en Ecoscan
- 02/07/2018: start van de eerste inrichtingswerken in deelgebied Hemelse Rij en Heykens
- 27/05/2018: Onthaalplan Kalkense Meersen (ondertekenen charter)
- 08/12/2015: Projectrapport
- 15/06/2015: Oprichting projectcomité
- 28/05/2014: Instelling natuurinrichtingsproject
- 21/12/2012: Rapport onderzoek naar de haalbaarheid
- 22/11/2011: Mandaat onderzoek naar de haalbaarheid
Laatste update: juli 2022